Nisan ayında İstanbul’da gerçekleşen Silivri merkezli depremlerin ve son olarak 10 Ağustos’ta Balıkesir’in Sındırgı ilçesinde gerçekleşen 6,1 büyüklüğünde depremin ardından android telefonlara ve bazı uygulamalara 30 saniyeye kadar erken uyarı geldiği iddia edildi.
Yakınınızda gerçekleşecek olası bir deprem sırasında erken uyarı sistemlerini faydalı olup olmayacağını Paleosismoloji Uzmanı Ramazan Demirtaş’a sorduk.
“DEPREMİ ERKEN ÖNGÖRDÜĞÜNÜ SÖYLEYENLER PAZARLAMA PEŞİNDE”
Odatv’ye konuşan Dr. Ramazan Demirtaş erken uyarı yaptığını iddia eden sistemlerle ilgili, “Depremi erkenden ön gördüğünü iddia eden arkadaşlar pazarlama peşinde. Erken uyarı deprem kestirimi değildir. Yani bu arkadaşlar sanki deprem 20-30 saniye önce biliyormuş ve uyarıda bulunmuş gibi pazarlama yapıyorlar. Aslında deprem oluyor. Deprem olduğu için iki farklı dalga yayılıyor. İlk olarak P dalgası yayılıyor. P dalgası çok hızlı yayılır. Saniyede 6 km hızla yayılır. İlk o yayıldığı için o dalga gelir. Ondan dolayısıyla erken uyarı cep telefonunuzda ölçer gibi çalışır ya da bir deprem istasyonu gibi ilk dalgayı alır. Siz o ilk dalgayı hissetmezsiniz. Sonra S dalgası 4 km / S ile gelir. Aradaki P/S farkından dolayı siz zannediyorsunuz ki bu deprem olmadan önce öngörüldü. Onun için de erken uyarı sistem uzak yerlerde çalışır. Depremin olduğu yakın yerde çalışmaz. Mesela Balıkesir-Sındırgı’da depremin uzaklığı Sındırgı’ya 9 km. 9 km’de PS farkı 0.75 saniyedir. 1 saniye bile değildir. Yani siz Sındırgı’ya erken uyarı yapamazsınız” ifadelerini kullandı.
“SINDIRGI’DAKİ DEPREMİN BALIKESİR’E ULAŞMASI 3,75 SANİYEDİR”
S dalgasının saniyede 4 km hızla hareket ettiğini yineleyen Demirtaş, “Balıkesir depremin merkezine 45 km uzaklıktadır. Sındırgı’daki depremin oraya ulaşması sadece 3,75 saniye. Yani 4 saniyeden az bir süreniz vardır. 4 saniyede siz insanları uyaramazsınız. Bu mümkün değil. Uyarılsa da herhangi bir tedbir alınması mümkün değil zaten. 4 saniyede siz 2 basamak atamazsınız. Mesela Bursa, Sındırgı’daki depreme 135 km. Ne kadar süreniz var biliyor musunuz? 11 saniye. Yani erken uyarı çalıştı. İnsanlara diyor ki 11 saniyeniz var. 11 saniyede siz ne yapabilirsiniz? 10. kattan çıkabilir misiniz? Bursa merkezli bir depremde 135 km uzakta olan bir depremde Bursa’ya erken uyarı yapamazsınız insanlar için” şeklinde konuştu.
“BU SİSTEM SADECE ALTYAPI VE ÜSTYAPILAR İÇİN İŞE YARAR”
Erken uyarı sistemlerinin insan canını kurtarma konusunda faydasız olduğunu söyleyen Ramazan Demirtaş, “Erken uyarı daha çok üst yapılar ve alt yapılar içindir. Yani hızlı treniniz vardır hızlı treni durdurursunuz. Atıyorum doğal gazınız şalterini indirebilirsiniz. Buna benzer büyük mühendislik yapılarında kullanılabilir. İvmeölçerler yerleştirerek orada erken uyarı çalışıyor. Erken uyarı insanların canını kurtarmak için olan bir sistem değildir. Zaten bu erken uyarı sistemleri olmamış bir depremi öngörmüyor. Bunun bilinmesi lazım. Bu sistem Japonya’da insanlar için değil Şinkansenler için kullanılıyor. Şinkansen çok hızlı bir tren türü.. Bunların raylarının altında ivme ölçerler var. Belli bir ivmeyi geçtiği zaman gelen yatay yükler var. O yatay yükler geldiği zaman hemen ondan sonra o ivme ölçer devreye girer. Çünkü deprem olmuştur. S yıkıcı dalgası gelmeden önce P dalgası geldiği için Şinkansen yani hızlı tren durur. Doğal gazları, şalterleri iner” dedi.
“MARMARA MERKEZLİ BİR DEPREMDE ERKEN UYARI ÇALIŞMAZ”
Sındırgı’daki depremin İstanbul’a ulaşma hızının 17 saniye olduğunu belirten Dr. Ramazan Demirtaş erken uyarı sistemlerinin olası Marmara depreminde işe yaramayacağını belirterek, “Sındırgı’daki depremin İstanbul’a olan uzaklığı 205 km. Sadece 17 saniyeniz var. 17 saniyede eğer bu büyük bir deprem olmuş olsa, mesela 7′ şiddetindeki veya 7’nin üzerindeki bir deprem olsa kapıyı bile açamazsınız. Yani bu arkadaşlar dolayısıyla diyor ki cep telefonlarımıza biz size bu programı yani bu sistemi pazarlayalım canınızı kurtarırız. Ama böyle bir şey yok. Bu bir sahtekarlıktır. Mesela İstanbul Marmara merkezli bir depremde erken uyarı yine çalışmaz. Çünkü 10 kilometre güneyinizde deprem olacak, bir saniyeniz var. Bir saniye içerisinde bu mümkün değil. Erken uyarı için ancak depremin çok uzak olması gerekyor. Eğer deprem çok büyük olursa 300-400 kilometre uzaktaysanız o zaman işe yarayabilir. Ama 300-400 kilometre uzaklıkta zaten yıkım veya hasar gelişmez” sözlerini kullandı.
Orçun Ak
